Ochrona przeciwpożarowa w zakładzie pracy jest jednym z kluczowych filarów bezpieczeństwa. Zapewnienie bezpiecznych i higienicznych warunków pracy należy do podstawowych obowiązków pracodawcy:

Kodeks pracy ustawa z dnia 26 czerwca 1974 (tekst jedn. Dz. U. 2014, poz. 1502 z późn. zm.)

DZIAŁ PIERWSZY
Rozdział II.  Podstawowe zasady prawa pracy
Art.15. Pracodawca jest obowiązany zapewnić pracownikom bezpieczne i higieniczne warunki pracy

DZIAŁ CZWARTY
Rozdział I.  Obowiązki pracodawcy
Art.94. Pracodawca jest obowiązany w szczególności [...]:
4) zapewnić bezpieczne i higieniczne warunki pracy oraz prowadzić systematyczne szkolenie pracowników w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy.

Czy wobec tego, to na pracodawcy spoczywa pełna odpowiedzialność za ochronę przeciwpożarową w firmie?

Przepisy bhp i ppoż

Zgodnie z przepisami bhp podmiotem odpowiedzialnym za zapewnienie bezpieczeństwa ppoż w obiekcie jest właściciel lub zarządca budynku. Odpowiedzialność ta może być również przeniesiona na użytkownika – np. na dyrektora firmy, która wynajmuje powierzchnię biurową, jednak do tego celu wymagane jest podpisanie stosownej umowy cywilnoprawnej. Oznacza to, że to właściciel lub zarządca budynku przejmuje odpowiedzialność za realizację obowiązków z zakresu ochrony przeciwpożarowej, takich jak:

• przestrzeganie wymagań techniczno-budowlanych, instalacyjnych i technologicznych w zakresie ppoż
• wyposażenie obiektu w urządzenie przeciwpożarowe i gaśnicze
• konserwacja i naprawa urządzeń przeciwpożarowych i gaśniczych
• zapewnienie odpowiedniej możliwości ewakuacji z obiektu oraz bezpieczeństwa
• dostosowanie obiektu do możliwości prowadzenia akcji ratowniczej
• przygotowanie procedur i instrukcji bezpieczeństwa pożarowego
• przeszkolenie podległych pracowników z zakresu ochrony ppoż w obiekcie
• umieszczanie w widocznych miejscach instrukcji postępowania na wypadek pożaru wraz z wykazem telefonów alarmowych.
• wyposażenie obiektu w przeciwpożarowy wyłącznik prądu.
• oznakowanie obiektu znakami zgodnymi z Polskimi Normami

Obowiązki pracodawcy w zakresie ppoż

Jeżeli pracodawca nie jest jednocześnie właścicielem lub zarządcą budynku w którym znajduje się zakład pracy, do jego głównych zadań poza zapewnieniem pracownikom bezpiecznych i higienicznych warunków pracy jest zabezpieczenie pomieszczeń pracy przed zagrożeniem pożarowym.

Według art. 207 § 2 Kodeksu pracy, na pracodawcy spoczywa obowiązek dopilnowania przestrzegania przepisów bhp oraz ppoż w zakładzie pracy. Jest on odpowiedzialny za kontrolowanie procesów BHP, wydawanie poleceń oraz usuwanie ewentualnych uchybień. Rolą pracodawcy jest zapewnienie odpowiedzialnych i bezpiecznych warunków pracy oraz spójnej polityki zapobiegania chorobom zawodowym i wypadkom w miejscu pracy.

KODEKS PRACY:

Art. 207. Obowiązki pracodawcy w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy w zakładzie pracy

§1. Pracodawca ponosi odpowiedzialność za stan bezpieczeństwa i higieny pracy w zakładzie pracy. Na zakres odpowiedzialności pracodawcy nie wpływają obowiązki pracowników w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy oraz powierzenie wykonywania zadań służby bezpieczeństwa i higieny pracy specjalistom spoza zakładu pracy, o których mowa w art. 237¹¹ służba bezpieczeństwa i higieny pracy§ 2.

§2. Pracodawca jest obowiązany chronić zdrowie i życie pracowników przez zapewnienie bezpiecznych i higienicznych warunków pracy przy odpowiednim wykorzystaniu osiągnięć nauki i techniki. W szczególności pracodawca jest obowiązany:

1. organizować pracę w sposób zapewniający bezpieczne i higieniczne warunki pracy;
2. zapewniać przestrzeganie w zakładzie pracy przepisów oraz zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, wydawać polecenia usunięcia uchybień w tym zakresie oraz kontrolować wykonanie tych poleceń;
3. reagować na potrzeby w zakresie zapewnienia bezpieczeństwa i higieny pracy oraz dostosowywać środki podejmowane w celu doskonalenia istniejącego poziomu ochrony zdrowia i życia pracowników, biorąc pod uwagę zmieniające się warunki wykonywania pracy;
4. zapewnić rozwój spójnej polityki zapobiegającej wypadkom przy pracy i chorobom zawodowym uwzględniającej zagadnienia techniczne, organizację pracy, warunki pracy, stosunki społeczne oraz wpływ czynników środowiska pracy;
5. uwzględniać ochronę zdrowia młodocianych, pracownic w ciąży lub karmiących dziecko piersią oraz pracowników niepełnosprawnych w ramach podejmowanych działań profilaktycznych;
6. zapewniać wykonanie nakazów, wystąpień, decyzji i zarządzeń wydawanych przez organy nadzoru nad warunkami pracy;
7. zapewniać wykonanie zaleceń społecznego inspektora pracy.

§2¹. Koszty działań podejmowanych przez pracodawcę w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy w żaden sposób nie mogą obciążać pracowników.

§3. Pracodawca oraz osoba kierująca pracownikami są obowiązani znać, w zakresie niezbędnym do wykonywania ciążących na nich obowiązków, przepisy o ochronie pracy, w tym przepisy oraz zasady bezpieczeństwa i higieny pracy.

Art. 209¹ Obowiązki pracodawcy w zakresie pierwszej pomocy

§1. Pracodawca jest obowiązany:

1. zapewnić środki niezbędne do udzielania pierwszej pomocy w nagłych wypadkach, zwalczania pożarów i ewakuacji pracowników;
2. wyznaczyć pracowników do:
   1. udzielania pierwszej pomocy,
   2. wykonywania działań w zakresie zwalczania pożarów i ewakuacji pracowników;
3. zapewnić łączność ze służbami zewnętrznymi wyspecjalizowanymi w szczególności w zakresie udzielania pierwszej pomocy w nagłych wypadkach, ratownictwa medycznego oraz ochrony przeciwpożarowej.

§2. Działania, o których mowa w § 1, powinny być dostosowane do rodzaju i zakresu prowadzonej działalności, liczby zatrudnionych pracowników i innych osób przebywających na terenie zakładu pracy oraz rodzaju i poziomu występujących zagrożeń.

§3. Liczba pracowników, o których mowa w § 1 pkt 2, ich szkolenie oraz wyposażenie powinny uwzględniać rodzaj i poziom występujących zagrożeń.

§4. W przypadku zatrudniania przez pracodawcę wyłącznie pracowników młodocianych lub niepełnosprawnych - działania, o których mowa w § 1 pkt 2, może wykonywać sam pracodawca. Przepis § 3 stosuje się odpowiednio.

Obowiązki pracownika w zakresie ochrony przeciwpożarowej

Podobnie jak w przypadku obowiązków pracodawcy, obowiązki pracownika w zakresie ppoż są jasno określone w aktualnie obowiązujących przepisach prawa pracy. Należy jednak zaznaczyć, że pełną odpowiedzialność za stan bezpieczeństwa i higieny pracy w firmie ponosi pracodawca:

Kodeks pracy

DZIAŁ DZIESIĄTY Bezpieczeństwo i higiena pracy

Rozdział I. Podstawowe obowiązki pracodawcy  

Art. 207. § 1. Pracodawca ponosi odpowiedzialność za stan bezpieczeństwa i higieny pracy w zakładzie pracy. Na zakres odpowiedzialności pracodawcy nie wpływają obowiązki pracowników w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy oraz powierzenie wykonywania zadań służby bezpieczeństwa i higieny pracy specjalistom spoza zakładu pracy, o których mowa w art. 237¹¹ § 2.

Oznacza to, że tylko pracodawca jest odpowiedzialny za ten stan, a nie żadna inna osoba, np. pracownik służby bhp lub ppoż. Ustawodawca wyraźnie ustalił, że na zakres odpowiedzialności pracodawcy nie wpływają obowiązki pracowników w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy oraz powierzenie wykonywania zadań służby bezpieczeństwa i higieny pracy specjalistom spoza zakładu.

Bezpośredni obowiązek pracownika do przestrzegania przepisów o ochronie przeciwpożarowej wynika z art.3 Ustawy o ochronie przeciwpożarowej oraz z art. 100 KP:

Art. 100.  [Podstawowe obowiązki pracownika]

§1. Pracownik jest obowiązany wykonywać pracę sumiennie i starannie oraz stosować się do poleceń przełożonych, które dotyczą pracy, jeżeli nie są one sprzeczne z przepisami prawa lub umową o pracę.

§2. Pracownik jest obowiązany w szczególności:

1. przestrzegać czasu pracy ustalonego w zakładzie pracy;
2. przestrzegać regulaminu pracy i ustalonego w zakładzie pracy porządku;
3. przestrzegać przepisów oraz zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, a także przepisów przeciwpożarowych;
4. dbać o dobro zakładu pracy, chronić jego mienie oraz zachować w tajemnicy informacje, których ujawnienie mogłoby narazić pracodawcę na szkodę;
5. przestrzegać tajemnicy określonej w odrębnych przepisach;
6.  przestrzegać w zakładzie pracy zasad współżycia społecznego.

Pracownik, który nie przestrzega powyższego, podlega odpowiedzialności w trybie i na zasadach ustalonych w przepisach kodeksu karnego, min. w art. 163 i 164, gdzie określono odpowiedzialność karną za spowodowanie zdarzeń zagrażających zdrowiu i życiu oraz art. 82, 82a i 83 Kodeksu wykroczeń.

Do obowiązków pracownika należy ponadto:

• znajomość i przestrzeganie przepisów ppoż w zakładzie pracy
• czynny udziału w szkoleniach z zakresu bhp i ppoż i poddawanie się egzaminom sprawdzającym.  
• dbałość o porządek w miejscu pracy, m.in. o stan maszyn, narzędzi i użytkowanego sprzętu
• bezwzględne stosowanie się do zaleceń i wskazówek przełożonych
• powiadomienie przełożonego o dostrzeżeniu zagrożenia lub wypadku w miejscu pracy
• współpraca z pracodawcą i przełożonymi w wypełnianiu obowiązków dotyczących bezpieczeństwa i higieny pracy