Kto ponosi konsekwencje nieprawidłowości w zakresie ochrony przeciwpożarowej?

Ochrona ppoż definicja:

Zgodnie z ustawą - Ochrona przeciwpożarowa polega na realizacji przedsięwzięć mających na celu ochronę życia, zdrowia, mienia lub środowiska przed pożarem, klęską żywiołową lub innym miejscowym zagrożeniem

Zadania ochrony przeciwpożarowej:

1)       zapobieganie powstawaniu i rozprzestrzenianiu się pożaru, klęski żywiołowej lub innego miejscowego zagrożenia;

2)       zapewnianie sił i środków do zwalczania pożaru, klęski żywiołowej lub innego miejscowego zagrożenia oraz na rzecz ochrony ludności;

3)       prowadzenie działań ratowniczych przez jednostki ochrony przeciwpożarowej.

Działania te stanowią system ochrony przeciwpożarowej. Bezpieczeństwo pożarowe jest wynikiem skuteczności funkcjonowania systemu ochrony przeciwpożarowej, w ramach której są podejmowane działania prewencyjne, jest prowadzona profilaktyka i edukacja społeczna, a także utrzymywana zdolność do podejmowania i prowadzenie działań ratowniczych w odniesieniu do zagrożeń jakim są pożary

Bezpieczeństwo pożarowe definicja:

Bezpieczeństwo pożarowe nie jest pojęciem jednoznacznie zdefiniowanym w przepisach prawa czy też literaturze tematycznej. Jest to jednak pojęcie które występuje powszechnie np. w literaturze, w przepisach prawa krajowego i przepisach prawa w Unii Europejskiej. Uogólniając - bezpieczeństwo pożarowe możemy osiągnąć stosując skutecznie systemy ochrony przeciwpożarowej. W ich zakresie prowadzona jest profilaktyka ppoż, podejmowane są działania prewencyjne, jak również utrzymywana jest zdolność do podejmowania i prowadzenia działań ratowniczych.

Skuteczność i funkcjonowanie ochrony przeciwpożarowej:

Do osiągnięcia maksymalnego poziomu bezpieczeństwa pożarowego niezbędna jest najwyższa skuteczność ochrony przeciwpożarowej. W ramach ochrony przeciwpożarowej możemy wskazać ściśle ze sobą powiązane działania, takie jak:

• działania ratownicze, np. przygotowanie zasobów materialnych i osobowych potrzebnych do szybkiego reagowania jak również usuwania skutków zdarzeń (prowadzenie czynności ratowniczo-gaśniczych).
• działania prewencyjne – takie jak: przygotowanie, wdrożenie i stosowanie np. przepisów i wymagań dotyczących ochrony oraz wymagań dotyczących stosowania (i samo stosowanie) technicznych systemów zabezpieczeń w obiektach budowlanych, a także prognozowanie i monitorowanie zagrożeń, ocena ryzyka, podejmowanie nowych działań itd.;
• profilaktykę (prewencję) i edukację społeczną – podnoszenie poziomu świadomości i wiedzy społecznej na temat zagrożeń i właściwego zachowania w określonych sytuacjach, a także systemowe kształtowanie zachowań i postaw obywateli w każdym wieku w obliczu zagrożeń i niebezpieczeństwa;

To na wymienionych powyżej działaniach (ratowniczych, prewencyjnych i profilaktycznych) oparta jest ochrona przeciwpożarowa. Jej skuteczność zależy od płynności ich stosowania i funkcjonowania. Ochronę przeciwpożarową możemy dzięki temu opisać również jako system.

W ramach każdego z wymienionych działań możemy dodatkowo wyodrębnić rozwiązania takie jak (Źródło: BEZPIECZEŃSTWO POŻAROWE. Rozważania na gruncie nauki i praktyki, Jacek Zboina. Publikacja opracowana w ramach projektu nr DOB-BIO7/08/01/2015 finansowanego przez Narodowe Centrum Badań i Rozwoju):

1. w ramach działań prewencyjnych m.in.:

• wymagania formalne w zakresie ochrony przeciwpożarowej – przepisy i wymagania organizacyjne i techniczne dotyczące systemu ratowniczego, sprzętu i wyposażenia straży pożarnej, obiektów budowlanych oraz terenów;
• wymagania i obowiązki dotyczące właścicieli, użytkowników i zarządców – zapewnienie właściwych warunków ochrony przeciwpożarowej, ewakuacji, bezpieczeństwa pożarowego, podejmowanie samodzielnych działań ratowniczo-gaśniczych, alarmowanie i ostrzegania o zagrożeniach, stosowanie urządzeń przeciwpożarowych i podręcznego sprzętu gaśniczego;
• rozpoznawanie zagrożeń, ocena ryzyka pożarowego;
• stosowanie technicznych systemów zabezpieczeń, zabezpieczeń czynnych i biernych, w tym urządzeń przeciwpożarowych;
• prowadzenie nadzoru, kontroli, tzw. czynności kontrolno-rozpoznawczych przez Państwową Straż Pożarną;

2. w ramach profilaktyki i edukacji społecznej m.in.:

• podnoszenie poziomu świadomości społecznej – poziomu wiedzy społeczeństwa na temat określonych zagrożeń i propagowanie zasad właściwego zachowania się w razie zagrożeń;
• edukacja w zakresie bezpieczeństwa, udzielania pierwszej pomocy poszkodowanym i rannym oraz użycia podręcznego sprzętu gaśniczego lub innego wyposażenia;

3. w ramach działań ratowniczych m.in.:

• organizacja ochrony przeciwpożarowej, jednostki ochrony przeciwpożarowej i ich zasoby (w tym ich wyposażenie), a także przygotowanie podmiotów ratowniczych;
• rozmieszczenie pomiotów ratowniczych, ich zdolność operacyjna;
• współdziałanie z innymi podmiotami ratowniczymi;
• procedury, zasady, alarmowanie, ostrzeganie i powiadamianie o zagrożeniach, plany ratownicze, standardy ratownicze;

W przypadku działań prewencyjnych i działań ratowniczych do wymienionych rozwiązań należy dodać:

• wymagania dotyczące wyrobów stosowanych w ochronie przeciwpożarowej i ocenę zgodności tych wyrobów;
• kształcenie, przygotowanie i doskonalenie zawodowe (w tym szkolenie i aktualizowanie wiedzy) personelu.

Wyżej wymienione działania w ramach ochrony przeciwpożarowej można podzielić na te:

• przed zdarzeniem – zapobieganie, profilaktyka i edukacja społeczna;
• po zdarzeniu – działania ratownicze, w tym wykorzystanie środków prewencyjnych (np. technicznych systemów zabezpieczeń).

Trzeba przy tym zaznaczyć, że działania prewencyjne oraz profilaktyka i edukacja społeczna są uwzględnione w  ustawowym przepisie we fragmencie brzmiącym: „zapobieganie powstania i rozprzestrzeniania się pożaru, katastrof lub innego miejscowego zagrożenia”. W trakcie zdarzenia lub po nim weryfikacji podlega skuteczność działań prewencyjnych (np. zastosowanych technicznych systemów zabezpieczeń, zdolność ludzi do przetrwania w warunkach zagrożenia) i są prowadzone działania ratownicze mające na celu ochronę życia, zdrowia, mienia i środowiska” – co można odnosić do zapisów art. 1 ustawy o ochronie przeciwpożarowej w brzmieniu: „zapobieganie rozprzestrzeniania się pożaru, katastrof lub innego miejscowego zagrożenia”.

Do realizacji wszystkich działań w ramach ochrony przeciwpożarowej konieczne jest zapewnienie zasobów do zwalczania pożaru, katastrof lub innego miejscowego zagrożenia. Z danych  wynika, że pożary stanowią obecnie blisko jedną trzecią wszystkich zdarzeń, w których interweniuje straż pożarna. Właściwe rozumienie ochrony przeciwpożarowej wynika z analizy aktualnych regulacji prawa w tym zakresie. W ustawie o ochronie przeciwpożarowej zawarto definicję i przedstawiono zakresu pojęcia „ochrona przeciwpożarowa”, która zgodnie z art. 1 polega na realizacji przedsięwzięć (zapobieganie powstawaniu i rozprzestrzenianiu się pożaru, zapewnienie zasobów, prowadzenie działań ratowniczych w przypadku pożarów, katastrof i innych miejscowych zagrożeń) mających na celu ochronę życia, zdrowia, mienia lub środowiska przed pożarem, klęską żywiołową (w rozumieniu katastrofy naturalnej i technicznej) lub innym miejscowym zagrożeniem. Przedsięwzięcia (działania) te obejmują:

• zapewnienie koniecznych warunków ochrony technicznej nieruchomościom i ruchomościom;
• tworzenie warunków organizacyjnych i formalnoprawnych zapewniających ochronę ludzi i mienia, a także przeciwdziałających powstawaniu i/lub minimalizujących skutki pożaru, katastrofy lub innego miejscowego zagrożenia

Kto odpowiada za bezpieczeństwo pożarowe budynku?

Za bezpieczeństwo pożarowe budynku odpowiadają zarówno właściciel, zarządca jak i użytkownik budynku:

Dz.U. 1991 Nr 81 poz. 351 USTAWA z dnia 24 sierpnia 1991 r. o ochronie przeciwpożarowej

Zapobieganie pożarowi, klęsce żywiołowej lub innemu miejscowemu zagrożeniu

Art.  3.  [Osoby odpowiedzialne za zabezpieczenie przed pożarem]

1. Osoba fizyczna, osoba prawna, organizacja lub instytucja korzystające ze środowiska, budynku, obiektu lub terenu są obowiązane zabezpieczyć je przed zagrożeniem pożarowym lub innym miejscowym zagrożeniem.
2. Właściciel, zarządca lub użytkownik budynku, obiektu lub terenu, a także podmioty, o których mowa w ust. 1, ponoszą odpowiedzialność za naruszenie przepisów przeciwpożarowych, w trybie i na zasadach określonych w innych przepisach.
3. Obowiązki zawarte w ust. 1 i 2 dotyczą również gmin w zakresie sprawowania nadzoru nad zadaniami określonymi w art. 1 pkt 1.

Odpowiedzialność i podział ról:

Art.  4.  [Obowiązki właściciela budynku, obiektu budowlanego lub terenu. Osoby wykonujące czynności z zakresu ochrony przeciwpożarowej]

1. Właściciel budynku, obiektu budowlanego lub terenu, zapewniając ich ochronę przeciwpożarową, jest obowiązany:

 i.     przestrzegać przeciwpożarowych wymagań techniczno-budowlanych, instalacyjnych i technologicznych;

 ii.     wyposażyć budynek, obiekt budowlany lub teren w wymagane urządzenia przeciwpożarowe i gaśnice;

 iii.     zapewnić przeglądy techniczne, konserwacje oraz naprawy urządzeń przeciwpożarowych i gaśnic, w sposób gwarantujący ich sprawne i niezawodne funkcjonowanie;

 iv.     zapewnić osobom przebywającym w budynku, obiekcie budowlanym lub na terenie, bezpieczeństwo i możliwość ewakuacji;

 v.     przygotować budynek, obiekt budowlany lub teren do prowadzenia akcji ratowniczej;

 vi.     zapoznać pracowników z przepisami przeciwpożarowymi;

 vii.     ustalić sposoby postępowania na wypadek powstania pożaru, klęski żywiołowej lub innego miejscowego zagrożenia.

1A. Odpowiedzialność za realizację obowiązków z zakresu ochrony przeciwpożarowej, o których mowa w ust. 1, stosownie do obowiązków i zadań powierzonych w odniesieniu do budynku, obiektu budowlanego lub terenu, przejmuje - w całości lub w części - ich zarządca lub użytkownik, na podstawie zawartej umowy cywilnoprawnej ustanawiającej zarząd lub użytkowanie. W przypadku gdy umowa taka nie została zawarta, odpowiedzialność za realizację obowiązków z zakresu ochrony przeciwpożarowej spoczywa na faktycznie władającym budynkiem, obiektem budowlanym lub terenem

2. Czynności z zakresu ochrony przeciwpożarowej mogą wykonywać osoby posiadające odpowiednie kwalifikacje.

2A. Osoby wykonujące czynności z zakresu ochrony przeciwpożarowej, w tym czynności, o których mowa w ust. 1, polegające na zapobieganiu powstawaniu i rozprzestrzenianiu się pożaru, niezatrudnione w jednostkach ochrony przeciwpożarowej, o których mowa w art. 15 pkt 1a-5 і 8, są obowiązane posiadać tytuł zawodowy inżynier pożarnictwa albo tytuł zawodowy inżynier i dyplom ukończenia studiów w Szkole Głównej Służby Pożarniczej w zakresie inżynierii bezpieczeństwa w specjalności inżynieria bezpieczeństwa pożarowego wydany do dnia 30 września 2019 r. lub studiów na kierunku inżynieria bezpieczeństwa w zakresie bezpieczeństwa pożarowego wydany po dniu 30 września 2019

2B. Osoby niezatrudnione w jednostkach ochrony przeciwpożarowej, o których mowa w art. 15 pkt 1a-5 i 8, wykonujące czynności wyłącznie w zakresie wynikającym z ust. 1, powinny posiadać co najmniej wykształcenie średnie lub średnie branżowe i uprawnienia inspektora ochrony przeciwpożarowej lub kwalifikacje do wykonywania zawodu technik pożarnictwa.

3. (uchylony).

Art.  6.  [Obowiązek spełnienia wymagań ochrony przeciwpożarowej]

1. Właściwe urzędy, instytucje, organizacje, przedsiębiorcy lub osoby fizyczne są obowiązane uwzględnić wymagania w zakresie ochrony przeciwpożarowej przy zagospodarowaniu i uzbrajaniu terenu

2. Autorzy dokumentacji projektowej są obowiązani zapewnić jej zgodność z wymaganiami ochrony przeciwpożarowej.

2A. (uchylony).

3. Obowiązek spełnienia wymagań ochrony przeciwpożarowej ciąży także na wytwórcy maszyn, urządzeń i innych wyrobów oraz nabywcy licencji zagranicznych lub maszyn, urządzeń i innych wyrobów pochodzących z importu

4. Obowiązek, o którym mowa w ust. 3, ciąży również na użytkowniku maszyn, urządzeń i innych wyrobów.

5. Rozpoczęcie eksploatacji nowej, przebudowanej lub wyremontowanej budowli, obiektu lub terenu, maszyny, urządzenia lub instalacji albo innego wyrobu może nastąpić wyłącznie, gdy:

a) zostały spełnione wymagania przeciwpożarowe;

B) sprzęt, urządzenia pożarnicze i ratownicze oraz środki gaśnicze zapewniają skuteczną ochronę przeciwpożarową.

6. Inwestor jest obowiązany zawiadomić komendanta powiatowego (miejskiego) Państwowej Straży Pożarnej właściwego dla miejsca lokalizacji inwestycji o zakończeniu budowy obiektu budowlanego istotnego ze względu na konieczność zapewnienia ochrony życia, zdrowia, mienia lub środowiska przed pożarem, klęską żywiołową lub innym miejscowym zagrożeniem i o zamiarze przystąpienia do jego użytkowania, w celu zajęcia przez tego komendanta stanowiska, o którym mowa w art. 56 ustawy z dnia 7 lipca 1994 r. - Prawo budowlane (Dz. U. z 2021 r. poz. 2351 oraz z 2022 r. poz. 88, 1557, 1768 i 1783).

7. Komendant powiatowy (miejski) Państwowej Straży Pożarnej przy zajmowaniu stanowiska niezwłocznie zawiadamia właściwego komendanta wojewódzkiego Państwowej Straży Pożarnej i właściwy organ administracji architektoniczno-budowlanej oraz organ nadzoru budowlanego o zastrzeżeniach do rozwiązań zawartych w projekcie zagospodarowania działki lub terenu, projekcie architektoniczno-budowlanym lub projekcie technicznym uzgodnionym pod względem zgodności z wymaganiami ochrony przeciwpożarowej przez rzeczoznawcę do spraw zabezpieczeń przeciwpożarowych, zwanego dalej "rzeczoznawcą".

Ilość obowiązujących przepisów oraz zakres wiedzy o ochronie ppoż jest bardzo duży dlatego też najlepszą praktyką jest powierzenie obowiązków i nadzoru nad bezpieczeństwem przeciwpożarowym firmie lub osobom posiadającym odpowiednie kwalifikacje i doświadczenie w tym zakresie.

Osoby wykonujące czynności z zakresu ochrony przeciwpożarowej, niezatrudnione w jednostkach ochrony ppoż., powinny mieć:

• wykształcenie wyższe i ukończone szkolenie specjalistów ochrony przeciwpożarowej

• wykształcenie wyższe na kierunku inżynieria bezpieczeństwa pożarowego, 

• tytuł zawodowy inżyniera pożarnictwa

• powinny uzyskać uznanie kwalifikacji do wykonywania zawodu inżyniera pożarnictwa.

kto ponosi konsekwencje nieprawidłowości w zakresie ochrony przeciwpożarowej?

Konsekwencje nieprawidłowości w zakresie ochrony przeciwpożarowej ponoszą wszyscy uczestnicy sytuacji, począwszy od stałych użytkowników budynku, ich właścieli czy zarządców po osoby sprawujące nad nimi pieczę w ramach obowiązujących umów. Konsekwencje te oczywiście mogą być różne, związane z przepisami prawa, ale również wpływające na nasze życie prywane (uszczerbek na zdrowiu, utrata majątku) czy też zawodowe (utrata miejsca pracy). 

Pamiętajmy także o naszych obowiązkach w razie wytąpienia pożaru:

Zgodnie z art. 82a § 1 ustawy Kodeks wykroczeń (dalej jako „kw”), kto w razie powstania pożaru nie dopełnia obowiązku określonego w przepisach o ochronie przeciwpożarowej oraz Państwowej Straży Pożarnej w postaci:

1. niezwłocznego zawiadomienia osób znajdujących się w strefie zagrożenia oraz: centrum powiadamiania ratunkowego lub jednostki ochrony przeciwpożarowej albo Policji bądź wójta albo sołtysa,
2. podporządkowania się zarządzeniu kierującego działaniem ratowniczym,
3. udzielenia niezbędnej pomocy kierującemu działaniem ratowniczym, na jego żądanie,

podlega karze aresztu, grzywny albo karze nagany.