Czad - najczęstsze przyczyny zatrucia i sposoby zapobiegania

Za oknem pojawił się pierwszy śnieg. Niestety wraz ze spadkiem temperatury powietrza, wzrasta równiej liczba interwencji i pożarów w budynkach mieszkalnych.

Od początku października 2022 r. straż pożarna zarejestrowała 463 zdarzenia z CO. W wyniku emisji tlenku węgla 131 osób zostało rannych a 14 poniosło śmierć.

Czym jest czad?

Czad to potoczna nazwa tlenku węgla (CO), który powstaje w wyniku niepełnego spalania substancji zawierających w swoich cząsteczkach węgiel. Tlenek węgla, jest gazem bardzo silnie trującym. Jest on również bezbarwny i bezwonny, oraz nieco lżejszy od powietrza, dzięki czemu bardzo łatwo się z nim miesza i w nim rozprzestrzenia.

Skąd się bierze czad?

Jednymi z najczęstszych źródeł czadu w pomieszczeniach mieszkalnych są:

• piece węglowe, gazowe i olejowe
• kominki
• gazowe podgrzewacze wody,
• kuchnie gazowe.

Czad powstaje w wyniku niepełnego spalania paliw grzewczych takich jak: drewno, benzyna, węgiel, ropa, czy gaz. Może to być spowodowane m.in.:

• zapchanym przewodem kominowym
• uszkodzonym połączeniem pomiędzy urządzeniem grzewczym a kominem
• brakiem dopływu zewnętrznego powietrza do urządzenia, w którym następuje spalanie
• zanieczyszczeniem, zużyciem, nieodpowiednim użytkowaniem lub złą regulacją palnika gazowego
• zbyt wczesnym zamknięciem paleniska pieca lub kuchni

Jak zapobiegać zatruciu tlenkiem węgla?

Najprostszym i najlepszym sposobem zapobiegania zatruciu tlenkiem węgla jest przestrzeganie podstawowych zasad bezpieczeństwa pożarowego oraz instalacja odpowiednich czujników monitorujących stężenie CO.

Tlenek węgla jest gazem bezbarwnym i bezwonnym i bez sygnałów alarmowych stanowi śmiertelne niebezpieczeństwo dla człowieka. Czad dostaje się do organizmu przez układ oddechowy, a następnie jest wchłaniany do krwioobiegu. W układzie oddechowym człowieka tlenek węgla wiąże się z hemoglobiną 210 razy szybciej niż tlen i uniemożliwia prawidłowe rozprowadzanie tlenu we krwi i powoduje uszkodzenia mózgu oraz innych narządów wewnętrznych. Bezpośrednim następstwem silnego zatrucia tlenkiem węgla może być nieodwracalne uszkodzenie ośrodkowego układu nerwowego, niewydolność wieńcowa i zawał albo nawet śmierć.

Podstawowe zasady bezpieczeństwa:

• w pobliżu urządzeń grzewczych takich jak piece, kuchenki czy kominki zainstaluj czujniki dymu i czadu. Warto również zainstalować czujniki czadu w pobliżu wszystkich sypialni
• pamiętaj o czyszczeniu i o okresowych przeglądach instalacji wentylacyjnej i przewodów kominowych. Gdy korzystasz z opału takiego jak węgla i drewno, przeglądy powinny być wykonywane nie rzadziej, niż raz na kwartał. Gdy używasz pieca zasilanego gazem ziemnym lub olejem opałowym – dokonuj przeglądu nie rzadziej, niż raz na pół roku.
• Instalację urządzeń grzewczych zleć wykwalifikowanym pracownikom; nie rób tego na własną rękę
• Korzystaj tylko z urządzeń co do których masz pewność, że są sprawne
• zawsze wybieraj urządzenia posiadające stosowne certyfikaty dopuszczenia w zakresie wprowadzenia do obrotu, w sytuacjach wątpliwych należy żądać okazania wystawionej przez producenta lub importera urządzenia tzw. deklaracji zgodności, tj. dokumentu zawierającego informacje o specyfikacji technicznej oraz przeznaczeniu i zakresie stosowania danego urządzenia,
• Przed rozpoczęciem użytkowania zapoznaj się z instrukcją obsługi urządzeń grzewczych
• Pod żadnym pozorem nie zaklejaj i nie zasłaniaj kratek wentylacyjnych i otworów nawiewnych
• Regularnie wietrz pomieszczenia mieszkalne
• Pamiętaj, aby uchylić okno w domu/mieszkaniu, gdy korzystasz z jakiegokolwiek źródła ognia
• Wyrób w sobie nawyk sprawdzania odpowiedniej wentylacji, np. przez przykładanie kartki papieru do otworu, bądź kratki wentylacyjnej; jeśli nic nie zakłóca wentylacji, kartka powinna przywrzeć do otworu,
• Nigdy nie rozpalaj ognia w miejscach bez odpowiedniej wentylacji
• Nie zostawiaj samochodu w zamkniętym garażu z włączonym silnikiem
• Pod żadnym pozorem nie bagatelizuj objawów które mogą kojarzyć się z zaczadzeniem

Jakie są objawy zatrucia czadem?

Czad wchłania się przez drogi oddechowe i z łatwością łączy się z hemoglobiną, utrudniając transport tlenu do tkanek. W konsekwencji tego działania, następuje niedotlenienie komórek a następnie uszkodzenie narządów wewnętrznych. Silne zatrucie czadem może spowodować nieodwracalne zmiany w ośrodkowym układzie nerwowym. Przy dużym stężeniu tlenku węgla w powietrzu w krótkim czasie dochodzi do śmierci (przy stężeniu CO 0,16% zgon następuje po około dwóch godzinach, a przy stężeniu 1,28% zaledwie po kilku minutach).

Osłabienie i znużenie oraz zaburzenia orientacji i zdolności oceny zagrożenia, które odczuwa osoba wystawiona na działanie tlenku węgla, powodują, że jest ona całkowicie bierna (nie ucieka z miejsca nagromadzenia trucizny), traci przytomność i – jeśli nikt nie przyjdzie mu z pomocą – umiera.

Najczęstszymi objawami zatrucia tlenkiem węgla są:

• ogólne zmęczenie i osłabienie – uczucie lekkiego zatrucia
• mdłości i wymioty
• nasilający się ból głowy, senność
• zaburzenia świadomości i równowagi
• trudności z oddychaniem
• przyspieszony oddech
• zaburzenia rytmu serca – średnie zatrucie,
• drgawki, utrata przytomności – ciężkie zatrucie,

Na działanie czadu narażona jest każda osoba przebywająca w środowisku nim skażonym, jednak do grupy największego ryzyka należą:

• osoby z wadami serca oraz chorobami oskrzelowo-płucnymi,
• osoby z wadami serca oraz niewydolnością układu oddechowego.
• osoby wykonujące prace związane z dużym wysiłkiem fizycznym
• noworodki i niemowlęta
• dzieci,
• kobiety w ciąży,
• osoby w podeszłym wieku,

Co zrobić w przypadku wykrycia zatrucia tlenkiem węgla?

Przede wszystkim należy niezwłocznie otworzyć drzwi i okna zapewniając osobie poszkodowanej dopływ świeżego i czystego powietrza. Następnie osobę poszkodowaną powinniśmy przetransportować w bezpieczne miejsce – najlepiej na zewnątrz budynku. Gdy poszkodowany ma już dostęp do świeżego powietrza, powinniśmy wezwać służby ratownicze pod numerem alarmowym – 112. Jeżeli po wyniesieniu na świeże powietrze zaczadzony nie oddycha, należy niezwłocznie przystąpić do wykonania sztucznego oddychania i masażu serca.